“Autisme beperkt niet alleen, het verrijkt ook.”
Jan Minnee (1953) is sinds 2016 cliënt bij Groenoord Zorgt. Hij ontvangt hulp bij het organiseren van zijn huishouden omdat hij vanwege een aantal kenmerken van zijn autismespectrumstoornis niet altijd goed het overzicht kan bewaren. Maar deze diagnose vormt niet alleen een beperking. Integendeel. Met zijn fotografisch geheugen en oog voor detail is hij in staat om mooie, realistische schilderingen te maken.
“Op de basisschool kon ik al goed tekenen en beelden van klei maken, maar mijn eerste schilderij maakte ik op mijn veertiende”, begint Jan. “Mijn oom organiseerde zo nu en dan op woensdagmiddag een gelegenheid waarop zijn kinderen konden schilderen. Ik weet nog goed dat hij een keer een kistje met pigmenten in poedervorm gaf, die je zelf nog moest mengen met lijnolie. Mij niet gezien”, lacht Jan. “Ik besloot zelf maar naar de winkel te gaan om met zakgeld olieverf te kopen.”
Creativiteit zit in zijn familie. Ook zijn moeder, één van zijn zussen en een achterneef van zijn moeder pakten regelmatig de kwast op. Toch mochten Jan en zijn zus niet naar de kunstacademie. “Stiekem was ik daar graag naartoe gegaan, maar mijn ouders wilden dat ik een vak zou leren. Uiteindelijk koos ik voor de techniek. Ik besefte wel dat je als kunstenaar vaak financieel afhankelijk bent van instanties zoals het Mondriaanfonds, en ik heb geen spijt van mijn keuze, maar toch bleef de drang om te schilderen aan me knagen. Daarom heb ik na mijn militaire diensttijd nog een half jaar bij ArsAemula Naturae in Leiden een aantal cursussen gevolgd.”
Jan heeft elektrotechniek gedaan in het huidige LUMC-ziekenhuis en daarna heeft hij nog vijf jaar een studie elektronica gevolgd. Hij was vijfentwintig jaar in dienst van KPN en werkte uiteindelijk voor de Tweede Kamer, waar hij de Discussie-apparatuur verzorgde. “In het begin leek het me erg saai, maar het bleek toch heel veelzijdig werk te zijn. Daarnaast hing er ook veel kunst in de gebouwen, die zo nu en dan met mijn hulp opgehangen moest worden.”
Toen Jan eenmaal met pensioen ging besloot hij het schilderen weer op te pakken. “Ik wilde toch wat te doen hebben”, zegt hij grappend. Jan is lid van de schilderclub bij het welzijnscentrum Zwanenburg. Hier heeft hij de meeste van zijn werken gemaakt. Niet alleen is de club dichtbij huis, er heerst ook een prettige, en ongedwongen sfeer. “Je mag zelf je onderwerp kiezen en hier ook zo lang aan werken als je wilt. Het gaat er meer om dat je van elkaar kunt leren. Ze hebben leden van allerlei niveaus en de een is weer goed in deze techniek, de ander weer in een andere techniek.” Hoewel er over het algemeen geen opdrachten worden gegeven, heeft de club wel een keer een opdracht van de gemeente gehad om een aantal panorama schilderijen te maken van één bij drie meter. “Het waren afbeeldingen van Oud Katwijk. Monumenten, prominente gebouwen. Het heeft wel een half jaar gekost en ik was er 3 dagen per week mee bezig. Verf kregen we van de gemeente, maar je kunt je wel voorstellen hoeveel kwasten en verf er doorheen gingen.”
Aan de muur hangt een groot schilderij met bloemen. “Die heeft mijn moeder gemaakt”, zegt Jan. “We zaten samen op de schilderclub, maar zij is verleden jaar helaas overleden. We hadden een heel goede band samen. Zij hield ook erg van tekenen en schilderen. We lagen elkaar erg goed.” We mogen een aantal van Jans schilderijen bekijken en fotograferen. Op de vraag wat zijn favoriete onderwerp is om te schilderen, weet hij snel antwoord te geven. “De natuur. Maar ik wil nog altijd de uitdaging aangaan om portretten te schilderen. Het lijkt me best moeilijk om de karakteristieken van een persoon vast te leggen. Binnenkort ga ik beginnen aan een schilderij waar veel architectuur in zit. Hierbij is het weer erg belangrijk dat alle verhoudingen goed kloppen.”
Jans favoriete schilders zijn Johannes Vermeer, Carel Willink en Akiane kramarik. “Het kenmerk van deze drie kunstenaars is hun surrealistisch werk, maar het is wel heel realistisch geschilderd.” Dit realisme zien wij ook terug in Jans eigen schilderijen. “Ik heb enkele jaren geleden de diagnose Asperger gekregen (nu autismespectrumstoornis ASS). Ik profiteer bij het schilderen van de voordelen hiervan. Ik heb een goed fotografisch geheugen en ben sterk gericht op details. Ik merk wel dat ik mijn eigen stijl nog een beetje moet vinden.” Jan vertelt over andere kunstenaars op het autismespectrum, zoals Vincent van Gogh en Andy Warhol en M. Cornelis Escher. We zijn het erover eens hoe bijzonder het is dat mensen bij wie de hersenen anders functioneren, hele creatieve talenten kunnen hebben. Het hoeft niet alleen te beperken, het kan hem en anderen ook erg verrijken.
